Newyddion

Jisc yw sefydliad dielw sector addysg bellach a sgiliau’r DU ar gyfer gwasanaethau ac atebion digidol, sy’n hyrwyddo pwysigrwydd a photensial technolegau digidol ar gyfer addysg ac ymchwil yn y DU. Bydd Jisc yn cynnal gweithdy yng Nghynhadledd Flynyddol ColegauCymru, yn edrych ar lywio’r cyfleoedd a heriau AI yn ein colegau. Yma maen nhw'n rhannu mwy o wybodaeth.

Nid yw’r sector addysg ôl-16 yng Nghymru yn ddieithr i drawsnewid digidol. Ers 2019, mae Jisc wedi bod yn gweithio gyda Llywodraeth Cymru i ddatblygu a gweithredu Digidol 2030, gweledigaeth a rennir ar gyfer dysgu digidol yn ystod y degawd nesaf. 

Wedi’i chydgynhyrchu â sefydliadau addysg bellach (AB), dysgu seiliedig ar waith a darparwyr dysgu oedolion, mae’r fenter hon yn cefnogi dysgwyr a staff ar eu taith i ddod yn ddinasyddion digidol hyderus, sy’n barod i gofleidio technolegau newydd a datblygu sgiliau a fydd yn llywio economi Cymru.

Fel asiantaeth ddigidol, data a thechnoleg y DU ar gyfer addysg drydyddol, a phartner cyflawni allweddol ar gyfer Digidol 2030: fframwaith strategol, fframwaith strategol, mae Jisc yn helpu colegau Cymru i ddeall heriau technolegau newydd a’r cyfleoedd sy’n gysylltiedig â nhw. 

Yn ogystal â realiti rhithwir ac estynedig, mae hyn yn cynnwys deallusrwydd artiffisial (AI) - yn enwedig offer AI cynhyrchiol fel ChatGPT, sydd wedi dominyddu'r penawdau yn ddiweddar.

Beth yw AI cynhyrchiol?

Mae AI cynhyrchiol yn cyfeirio at fath o AI a all greu cynnwys newydd megis testun, delweddau neu gyfryngau yn seiliedig ar ddata sy'n bodoli eisoes. Mae'r rhan fwyaf o offer AI cynhyrchiol yn defnyddio modelau sydd wedi'u hyfforddi gan ddefnyddio llawer iawn o ddata o'r rhyngrwyd a ffynonellau eraill, amhenodol. 

Er gwaethaf holl froliant y cyfryngau, nid ChatGPT yw'r unig un sydd ar gael: mae enghreifftiau lluosog o offer sy'n defnyddio'r math hwn o dechnoleg, ac mae eisoes wedi'i integreiddio i'n prosesau gwaith dyddiol trwy Google, Microsoft Bing ac apiau eraill a ddefnyddir yn eang.

Mae hyn yn golygu nad yw gwahardd y defnydd o offer AI cynhyrchiol mewn addysg yn opsiwn. 

Er y gall ymddangosiad cyflym a goblygiadau enfawr y dechnoleg hon ymddangos yn frawychus, nid y peth allweddol yw mynd i banig, ond cofleidio'r cyfleoedd wrth ddeall yr heriau.

Byddwch yn ymwybodol o'r mythau 

Pan fydd rhywbeth yn esblygu mor gyflym ag AI cynhyrchiol, mae'n siŵr y bydd meysydd sy'n anhysbys neu'n cael eu camddeall. Mae'n bwysig felly bod yn ymwybodol o wirionedd - neu fel arall - rhai o'r mythau sy'n amgylchynu'r offer hyn ar hyn o bryd.

Yn gyntaf, nid yw offer AI cynhyrchiol fel ChatGPT yn gwybod popeth. Nid oes gan rai, gan gynnwys y fersiwn sylfaenol o ChatGPT, fynediad at ddata allanol megis y rhyngrwyd, ac felly gallant dynnu ar y deunydd y cawsant eu hyfforddi arno yn unig. Yn achos ChatGPT, roedd hyn yn ddyddiad torbwynt o Fedi 2021. Mae fersiynau mwy newydd bellach yn cynnwys y gallu hwn, ond mae angen i ddefnyddwyr dalu amdano.

Camganfyddiad cyffredin arall yw y gall AI ddeall y cwestiwn sy'n cael ei ofyn a'r ateb y mae'n ei gynhyrchu. Y gwir amdani yw bod yr offer hyn ddim ond yn defnyddio eu rhaghyfforddiant i rag-weld y gair nesaf mwyaf tebygol mewn dilyniant penodol. Gall hyn arwain at anghywirdebau ac anwireddau credadwy iawn, felly mae angen gwirio unrhyw allbwn yn drylwyr.

Deall y bygythiadau 

Heb ddealltwriaeth well o sut mae deallusrwydd artiffisial cynhyrchiol yn gweithio a'r hyn y gall (a'r hyn na all) ei wneud, mae perygl y gallai addysgwyr a dysgwyr fel ei gilydd fod yn defnyddio offer nad ydynt yn addas i'r diben, neu'n peidio â'u defnyddio er eu mantais orau. 

O ran mater llên-ladrad, er enghraifft, ni fydd dibynnu ar offer canfod AI yn datrys y broblem. Mae'r rhain yn cael eu datblygu bron mor gyflym ag y mae'r dechnoleg yn esblygu, ond nid ydynt yn ddi-ffael, ac ni all unrhyw system heddiw brofi'n derfynol bod testun wedi'i ysgrifennu gan AI. Mae'r rhai sy'n gosod eu holl wyau yn y fasged offer canfod AI mewn perygl o golli achosion o gynnwys a gynhyrchir gan AI neu o gyhuddo myfyrwyr ar gam o dwyllo.

Ac, wrth i'r rhai sy'n creu offer AI cynhyrchiol ddyfeisio sut i roi gwerth ariannol arnynt, mae'r bygythiad o anghydraddoldeb digidol cynyddol yn dod i'r amlwg. Mae ChatGPT yn rhad ac am ddim (am y tro) ond nid yw hynny'n wir am ei olynydd ChatGPT Plus, sy'n seiliedig ar y GPT-4 LLM (model iaith mawr) mwy datblygedig. Nid yw ychwaith, yn amlwg, unrhyw un o'r offer â mwy o ffocws sy'n dod ar y farchnad. 

Gallai hyn ehangu’r gagendor digidol os nad yw rhai dysgwyr yn gallu fforddio cael mynediad at yr un galluoedd AI â’u cyfoedion. 

Cofleidiwch y cyfleoedd 

Heb os, mae gan AI botensial mawr i liniaru un o'r heriau mwyaf sy'n wynebu staff AB ar hyn o bryd: y llwyth gwaith cynyddol. 

Er enghraifft, gall offer sy'n seiliedig ar AI fel TeacherMatic sydd wedi'u cynllunio'n benodol i'w defnyddio mewn addysg wneud bywydau athrawon yn haws. Trwy gwblhau tasgau arferol megis cynllunio gwersi, cynlluniau gwaith a chreu adnoddau mewn ffracsiwn o'r amser y byddai'n ei gymryd fel arall, maent yn caniatáu i athrawon flaenoriaethu addysgu yn hytrach na gweinyddu a'u helpu i fod yn fwy effeithiol yn yr ystafell ddosbarth. 

Gall rhoi dealltwriaeth sylfaenol glir i staff o sut mae'r offer hyn yn gweithio a rhoi'r amser a'r hyfforddiant iddynt arbrofi drostynt eu hunain helpu i leihau'r baich a rhoi hwb i greadigrwydd. 

Y ffordd ymlaen 

Wrth i'r offer hyn gynyddu ac wrth i reoleiddio ar gyfer datblygiad a defnydd moesegol gael ei weithredu, dim ond cynyddu fydd y cyfleoedd i harneisio AI cynhyrchiol i wella addysgu a dysgu. 

Mae'n amlwg mai'r allwedd i ddefnyddio offer AI yn llwyddiannus mewn addysg bellach yw gwella'r wybodaeth am AI cynhyrchiol ar gyfer staff a dysgwyr. 

Nid yw pob coleg ar yr un lefel o ddealltwriaeth o ran AI cynhyrchiol, ond gall sefydliadau megis Jisc helpu i bontio’r bwlch gwybodaeth hwnnw i uwchsgilio staff a chyfyngu ar y risg y bydd dysgwyr yn cael eu gadael ar ôl. 

Gwybodaeth Bellach

Angela Pink, Uwch Swyddog Cyfryngau a Chynnwys
Angela.pink@jisc.ac.uk