Fel rhan o’r Cytundeb Cydweithredu rhwng Llywodraeth Cymru a Plaid Cymru, lansiwyd adolygiad o gymwysterau galwedigaethol ym mis Gorffennaf 2022, dan gadeiryddiaeth cyn Brifathro Coleg Sir Benfro, Sharron Lusher.
Mae’r adolygiad yn ystyried y camau sydd eu hangen i ehangu’r ystod o gymwysterau galwedigaethol a-wneir-yng-Nghymru i gyd-fynd ag anghenion dysgwyr a’r economi yng Nghymru.
Mae llywio ein ffordd o feddwl ar lunio dyfodol addysg a hyfforddiant galwedigaethol yng Nghymru yn bedwar maes allweddol:
- Creu strategaeth addysg a hyfforddiant galwedigaethol (VET) genedlaethol i gysylltu addysg a hyfforddiant galwedigaethol â blaenoriaethau economaidd a diwydiannol Cymru. Byddai’n darparu fframwaith arweiniol ar gyfer Cymwysterau Cymru, cyrff dyfarnu a darparwyr, a byddai’n sicrhau bod llinell glir o atebolrwydd democrataidd o fewn y system. Dylai’r strategaeth hon fynegi athroniaeth Cymru ar gyfer addysg a hyfforddiant galwedigaethol, gan gynnwys pwysigrwydd asesu priodol, symud tuag at ffocws ar symud ymlaen i waith, sicrhau llais cryf i ddysgwyr a chyflogwyr, a chaniatáu i golegau fodloni blaenoriaethau lleol a rhanbarthol. Ar draws pob lefel, mae angen i lwybrau gefnogi dysgwyr a’u dilyniant, ac ni ddylai’r llwybrau o reidrwydd gael eu llywio gan gymwysterau. Dylai ein ffocws fod ar ddilyniant a chanlyniadau i ddysgwyr, ac nid ar ganlyniad cymwysterau a gwblhawyd.
- Datblygu llwybrau dilyniant galwedigaethol clir. Wrth galon y system rhaid bod ymrwymiad i adeiladu'r seilwaith, ac i ddarparu mynediad at lwybrau galwedigaethol clir, dealladwy a hyblyg. Dylai hyn gael ei danategu gan hawl i gyngor ac arweiniad annibynnol o ansawdd uchel, yn enwedig ar adegau pontio allweddol mewn addysg a bywyd. Rhaid cael ystod briodol o fannau mynediad ac ymadael y gall dysgwyr eu cyrchu ar wahanol adegau yn eu bywydau, gan gynnwys ar gyfer uwch sgilio ac ailhyfforddi, a rhaid i golegau gael eu hariannu’n briodol i arloesi ac i ateb y galw.
- Bodloni anghenion dysgwyr, cyflogwyr, a sectorau. Dylai cymwysterau galwedigaethol fod yn alwedigaethol eu natur, yn ogystal ag mewn enw. Rhaid i asesu, llwyth gwaith, a lleoliadau gwaith fod yn briodol - ar gyfer y cymwysterau galwedigaethol, yn hytrach nag academaidd hyn. Er mwyn i gymwysterau galwedigaethol fod yn gredadwy, yn drylwyr, ac yn diwallu anghenion dysgwyr, cyflogwyr a'r sector, dylent gael eu cynllunio a'u datblygu gan bobl sydd â'r lefel gywir o arbenigedd, a chyda dealltwriaeth o'r sectorau perthnasol a natur addysg alwedigaethol. Dylent fod yn hyblyg i ddysgwyr a chynnig ystod briodol o fannau mynediad ac ymadael y gall dysgwyr eu cyrchu ar wahanol adegau yn eu bywydau a'u gyrfaoedd. Yn hollbwysig, rhaid i gyflogwyr fod wrth galon y system a’r colegau o ystyried yr adnoddau sydd eu hangen arnynt i gyflwyno’r ddarpariaeth hyblyg sydd wedi’i theilwra i ddiwallu anghenion y farchnad lafur leol.
- Sicrhau rôl gryfach i golegau. Mae cymwysterau galwedigaethol yn gymhleth ac yn gweithio ar draws pob un o bedair gwlad y DU. Fodd bynnag, mae’n hanfodol bod gennym system sy’n ddigon hyblyg ac ystwyth i ddiwallu angen lleol, bod yn wydn o ran newidiadau i gymwysterau yn Lloegr, ac sydd â hygrededd y tu allan i’n ffiniau. Rhaid i gymwysterau galwedigaethol fodloni anghenion cyflogwyr a dysgwyr yma yng Nghymru ond dylent hefyd gael eu cydnabod a’u deall y tu allan i Gymru – yn y DU ac yn rhyngwladol, yn ogystal ag mewn addysg a’r economi ehangach. Felly mae'n rhaid i gymwysterau gael eu cydnabod a'u parchu gan gyrff proffesiynol a chan ddiwydiant a bod yn gludadwy y tu allan i Gymru. Ond rhaid inni hefyd gydnabod anghenion penodol Cymru, gan gynnwys pwysigrwydd llwybrau dwyieithog.
Mae cymwysterau galwedigaethol yn rhan o ecosystem lawer ehangach, a dylid ystyried effaith unrhyw ddatblygiadau yn y gofod hwn yn ofalus. Dylid rhoi ystyriaeth fanwl i rôl, model ariannu, ac addasrwydd presennol y cyrff dyfarnu. Ar ôl cwblhau’r adolygiad o gymwysterau galwedigaethol, bydd y panel yn gwneud argymhellion, ac mae’n hollbwysig bod yr argymhellion hyn yn cael eu deall yng nghyd-destun y Comisiwn Addysg Drydyddol ac Ymchwil newydd, gan gynnwys yn ystod y cyfnod pontio.
Edrychwn ymlaen at ganlyniad yr adolygiad, ac rydym yn barod i weithio gyda’n partneriaid i gyflawni ein gweledigaeth o addysg bellach o’r radd flaenaf i Gymru.
Gwybodaeth Bellach
Rachel Cable, Cyfarwyddwr Polisi a Materion Cyhoeddus
Rachel.Cable@ColegauCymru.ac.uk
