Wrth i ni i ddod allan o Bandemig byd-eang dwy flynedd o hyd, mae Prif Weithredwr ColegauCymru, Iestyn Davies, yn myfyrio ar yr heriau a wynebir gan ein dysgwyr addysg bellach yma yng Nghymru, a’r rhai sydd eto i ddod.
Yn ystod 2020 a 2021, daeth ColegauCymru ynghyd â’n haelodau, ein cydweithwyr yn Llywodraeth Cymru a rhanddeiliaid eraill, at ei gilydd i sicrhau parhad addysgu a dysgu ac i ddarparu’r cymorth gorau posibl i ddysgwyr a staff yn ystod yr hyn a drodd yn gyfnod digynsail a heriol. Buom yn gweithio’n agos gyda Llywodraeth Cymru i sicrhau cyllid ychwanegol ar gyfer y sector addysg bellach, a alluogodd ein colegau i, ymhlith pethau eraill, gefnogi dysgwyr sy’n agored i niwed ac mewn perygl a darparu dyfeisiau ychwanegol i fynd i’r afael ag allgáu digidol mewn amgylchedd newydd o ddysgu o bell.
Cydnabod yr heriau a wynebir gan ddysgwyr
Ym mis Mawrth 2021, roeddwn yn galonogol i ddysgu ydnabyddiaeth Y Pwyllgor Plant, Pobl Ifanc ac Addysg y Senedd fod angen i les pobl ifanc fod yn ganolog i adferiad Covid19. Roedd yr argymhellion yn cynnwys cefnogi’r bobl ifanc mwyaf difreintiedig ynghyd â’r rhai ag anghenion dysgu ychwanegol.
Yn ystod hydref 2021, fe wnaethom groesawu ymhellach y mewnwelediad a ddarparwyd gan Archwilio Cymru wrth iddynt adolygu’r materion sy’n wynebu’r sector addysg bellach a’r heriau a wynebir gan ddysgwyr. Edrychodd yr adroddiad Darlun o Addysg Uwch ac Addysg Bellach ar effaith Covid19 ar ddysgu ôl-orfodol. Amlygodd feysydd pryder allweddol a sut mae dysgwyr yn ogystal â sefydliadau wedi addasu i effaith y pandemig. Dangosodd y canfyddiadau ymhellach mai dysgwyr galwedigaethol a brofodd yr effaith fwyaf negyddol, yn enwedig ar lefelau cymhwyster is, a’r rheini a oedd eisoes yn agored i niwed oherwydd amddifadedd, amgylchiadau gartref neu anableddau dysgu.
Ymchwil ColegauCymru
Yn ystod haf 2021, comisiynodd ColegauCymru ymchwil annibynnol a ganfu fod lles actif yn hynod fuddiol ar draws pob agwedd o fywyd coleg. Roedd dau adroddiad yn ymchwilio i effeithiau pandemig Covid19 ar chwaraeon a lles mewn colegau addysg bellach ledled Cymru ac fe’i hystyriwyd gan Chwaraeon Cymru fel ymchwil hanfodol a hysbysodd y sector am ffyrdd y gallem oll gydweithio i wrthbwyso effaith negyddol bellach.
O’r herwydd, roeddem yn falch iawn o dderbyn newyddion am gyllid prosiect gan Lywodraeth Cymru a fyddai’n cael ei ddefnyddio i gefnogi lleoliadau addysg bellach i hyrwyddo lles corfforol, meddyliol ac emosiynol trwy fynediad cynyddol at weithgareddau creadigol, chwaraeon a diwylliannol. Mae’r cyllid yn rhan o’r Cynllun Adnewyddu a Diwygio ac wedi’i gynllunio i gefnogi’r garfan o bobl ifanc sydd wedi cael eu heffeithio’n andwyol o ganlyniad uniongyrchol i bandemig Covid19. Mae ein rhaglen o ddigwyddiadau yn dechrau ym mis Mawrth 2022 a bydd ganddynt ffocws cryf ar gefnogi'r dysgwyr hyn.
Effaith tymor hir
Mae’n hynod bwysig inni gofio y bydd yr heriau a ddaw yn sgil y pandemig yn arwain at ganlyniadau mwy hirdymor i ddysgwyr iau na fyddant efallai’n cyrraedd addysg ôl-16 am beth amser i ddod. Deellir yn eang bod y garfan addysg plentyndod cynnar, er enghraifft, wedi profi effaith negyddol o ran eu datblygiad cymdeithasol, emosiynol ac ymddygiadol a’u hiechyd meddwl, datblygiad corfforol a pharodrwydd ar gyfer yr ysgol. Gallai heriau yn y cyfnodau cynnar hyn mewn bywyd gael effaith andwyol ar addysg yn ddiweddarach. Efallai bod rhai dysgwyr wedi colli allan ar gyfleoedd i ddatblygu a chynnal eu sgiliau Cymraeg a bydd angen mynd i’r afael â hyn fel rhan o’r her o gyrraedd miliwn o siaradwyr Cymraeg erbyn 2050. Mae ColegauCymru wedi ymrwymo i godi ymwybyddiaeth o’r heriau hyn a barod i gynnig atebion ymarferol wrth inni symud ymlaen.
Edrych i'r dyfodol
Mae wedi bod yn galonogol iawn gweld y sector addysg bellach yng Nghymru yn cydweithio’n gyflym ac yn effeithlon i ddarparu’r gefnogaeth er mwyn cefnogi pobl ifanc allu rhagori a chyflawni, er ar adegau ansicr.
Fodd bynnag, mae ffordd i fynd eto. Mae angen sicrhau cydraddoldeb rhwng cyrhaeddiad dysgwyr academaidd a dysgwyr galwedigaethol ac mae hyn yn peri pryder sylweddol o hyd. Ein blaenoriaeth o hyd yw sicrhau iechyd, diogelwch a dilyniant dysgwyr. Gyda chyllid a chymorth digonol a pharhaus, gall y sector addysg bellach yng Nghymru fod yn arf gwerthfawr i helpu ein dysgwyr ôl-16 i ffynnu a llwyddo mewn byd ôl-Covid. Rydym wedi ymrwymo i barhau i weithio’n agos gyda Llywodraeth Cymru a rhanddeiliaid eraill i sicrhau bod addysg a hyfforddiant ôl-orfodol yn cael eu darparu’n llwyddiannus i’n pobl ifanc, gan roi pob cyfle iddynt ddod yn ddinasyddion gan wneud cyfraniadau gwerthfawr a gwerthfawr i’n cymunedau a’n heconomi.
